Brud

Efemeryczna kategoria estetyczna, przypisywana cyfrowej literaturze, a zwłaszcza poezji, wskazująca na zabrudzenie dzieła, czyli zastosowanie zabiegów w opozycji do domyślnej estetyki wyjściowej danego narzędzia (do tworzenia grafiki, animacji czy dźwięku) i na przekór temu, co producent oprogramowania i komercyjne standardy uznają za pożądany wygląd końcowy. Nierzadko, wyznacznikiem "brudu" w dziele cyfrowym jest przywołanie elementów analogowych, włąściwych np. dla odręcznego kolażu, asamblażu, cut-upu. W Polsce, utwory "przybrudzone" charakteryzują twórczość większości poetów cybernetycznych, głównie Łukasza Podgorniego i Romana Bromboszcza. Brud, bliski gatunkowemu terminowi glitch i poetyce usterkowości, nie powinien być z nimi utożsamiany, w przeciwieństwie do nich odnosi się bowiem do warstwy front-endowej i nie sięga wewnętrznego mechanizmu dzieła. Wywodząc się z estetyki glitchu, i ją przywołując, brud wskazuje na zjawisko bardziej ogólne i o mniejszej sile gatunkotwórczego rażenia. Brud odnosi się do wyglądu i nie wkracza w sferę funkcjonalną obiektu, nie wprowadza zakłóceń w odbiorze, ani tym bardziej ich nie generuje. Można zatem mówić o dziełach zabrudzonych i nie zaszumionych (nie usterkowych), jak np. okładka tomiku U-man i Masa Romana Broboszcza, usterkowych i zabrudzonych, jak Trójkąty papilarne tego samego autora, o usterkowych i nie zabrudzonych, jak lustro Katarzyny Giełżynskiej z tomiku C()n Du It.

Różnicę między obiektem zabrudzonym, ale nie usterkowym ilustruje strona Sunshine in My Throat Rosy Menkman, artystki i badaczki estetyki glitchu. Wygląd serwisu, poprzez kolażowe nagromadzenie graficznych artefaktów o proweniencji usterkowej, wyraźnie nawiązuje do swojego przedmiotu, jednak funkcjonowanie strony, jako komunikatu, nie zostaje ani zakłócone, ani zakłócenia takiego nie zapowiada. Z kolei wizytówka tej samej strony w wynikach wyszukiwarki Google nosi wyraźne znamiona usterkowości: tytuł strony i jej opis zostaje przekreślony przez pionową linię nieczytelnego ciągu ASCI.

Rosa MenkmanRosa Menkman – Sunshine in My Throat

Pożądany efekt poetycki dzieła "przybrudzonego" we współczesnym otoczeniu medialnym – jest najczęściej taki, że chce się ono odróżniać od gladkości komercyjnych komunikatów w internecie lub gładkości głównonurtowych trendów w projektowaniu stronn www. Choć ta estetyczna kategori pokrewna jest glitchowi, szumowi i usterkowości wskazuje na szersze zjawisko. oprac. Mariusz Pisarski

Hasła kluczowe: