Semantyka

W ramach badań aspektów semantycznych analizie poddano semantykę znaku infograficznego, który leży u podstaw semantyki tekstu cyfrowego, zadano pytanie o znaczenie estetyczne w środowisku cyfrowym oraz o to jak badać figury digitalne. Badania prowadzono też w przestrzeni fabuł hipertekstowych, analizując różne typy narracji hipertekstowych oraz hipertekstową nośność literackich struktur narracyjnych. Wskazano też na zabiegi tekstualizacji doświadczenia osobistego na przykładzie intymności.

Stwierdzono, iż znaki infograficzne (obrazowo-tekstowe) pretendują do kodu typu mocnego (U. Eco), twardego (A. Nalimow). Sposób ich organizacji służy aspektom denotacji: jakościowym – wymodelowaniu przekazów skutecznie znaczących; oraz ilościowym –przetwarzaniu ogromnej liczby kodowanych przekazów (Smaga ). Tym co wymaga porządkowania, kodowania nie jest znaczenie a możliwość jego przekazania. Dlatego, mimo że podstawowy element diagramu – prostokątna komórka – jest możliwy do wyróżnienia w obrębie sematu nie stanowi on właściwego narzędzia sensotwórczego przekazu. Tworzy bowiem tylko element przedstawienia graficznego, jest rozpoznawany i definiowany przede wszystkim w oparciu o układ, w którym funkcjonuje, czyli relacje względem pozostałych komponentów.

Ustalono, iż cechą istotną przekazu digitalnego jest kształtowanie znaczeń już na poziomie warstwy przedstawień (tekstury) oraz działań użytkownika – to ostatnie oznacza wpisanie w tekst czynnika dyskursywnego (Szczęsna ). Znaczenie i poetykę tekstu cyfrowego współtworzą zatem tekstualizacja warstwy wyrażeniowej tekstu (tekstury) oraz kreowanie znaczeń w efekcie interakcji semantyki warstwy słownej, semantyki ruchomej i udźwiękowionej tekstury i semantyki działań użytkownika. Scharakteryzowano digitalne strategie znaczeniotwórcze, które wyznaczane są przez atomizację, kinetyzację i modulowanie tekstu.

W efekcie badań poetyki przekazów digitalnych (Szczęsna, Pawlicka, Pisarski, Kubiński) stwierdzono, iż uzyskane wyniki w sferze opisu struktury przekazu cyfrowego pozwalają redefiniować wypracowane dotychczas myślenie o zastanych strukturach tekstowych (zwłaszcza literackich). Interaktywne, kinetyczne, wielosemiotyczne figury, interaktywna wielowariantywna narracja poszerzają granice poetyki – żądają od niej opisu form interaktywnych i kinetycznych (literatura hipertekstowa), nadto hybrydycznych dyskursywnie (np. gry wideo, literatura grywalna, blogi, fora), kreujących figury w interakcji różnych poziomów przekazu.

Opisowi poddano zmiany dokonujące się w sferze figur (Szczęsna ): wykształcenie się metafor narzędziowych, kinetycznej metafory transsemiotycznej a także nowej grupy figur semiotycznych, które są operacjami semantycznymi na tkance semiotycznej tekstu. Ruchomość tekstury umożliwia kreowanie figur kinetycznych (istniejących jako zdarzenie, proces dokonujący się na elementach tekstury), np: atomizacji (rozbijania), redukcji (odejmowania, zanikania), adiekcji (dodawania), permutacji (przestawiania). Operacje takie jak kinetyzacja i fonizacja słowa mają charakter znaczeniotwórczy – inicjują działania interpretacyjne a także wchodzą w interakcje z semantyką warstwy słownej, uczestnicząc w ustanawianiu znaczenia globalnego tekstu. Przekształcenia semantyczne tworzone są również w interakcji z użytkownikiem (figury interaktywne) oraz w interakcji poziomów: tekstury i świata wykreowanego semantyką słowa (figury międzypoziomowe). Przykładem figur międzypoziomowych jest kumulacja funkcyjna (np. słowo pełni swą funkcję semantyczną w tekście i narzędziową – jest linkiem).

Analizie poddano również hipertekstowy charakter utworów literackich publikowanych za pośrednictwem medium książki (np. hipernarracje Calvina, Joyce'a). Stwierdzono, iż semantyka hiperfikcji literackiej kształtowana jest w trakcie różnodyskursywnego procesu jego odbioru. Rozgałęziająca się struktura hipertekstu umożliwia kreację alternatywnych historii, oddanie powtarzalności zdarzeń i poczucia bycia w matni. Na materiale hiperfikcji Marty Dzido zbadano różne typy relacji między tekstowym światem możliwym (prezentowanym w formie leksji pierwotnej) a tekstowym światem realnym (urealnionym przez odbiorcę w wyniku wyboru linku, odsyłającego do leksji wtórnej) Ukazana została analiza hiperfikcji z punktu widzenia narratologicznego i z perspektywy nowomedialnej. Dwubiegunowe (literackie i technologiczne) spojrzenie pozwala rozpatrywać hipertekst jako narzędzie i system znaczeniowy, jako strukturę i jednocześnie formę wzmacniającą treść. (Pawlicka ).

W hipertekście literackim jednostkami znaczeniotwórczymi są aktemy (jednostki działania odbiorcy i kodu), które modyfikują klasyczne strategie znaczeniotwórcze (już na poziomie warstwy wyrażania multiplikują polisemantyczność tekstu). Ich ciągi i tworzone przez nie pola działań stanowią trzon utworu interaktywnego (Pawlicka ). Badania twórczości radykalnej – na pograniczu informatyki i literatury (na materiale twórczości Nicka Montforta) pozwoliły pokazać, jak zmieniają się podstawowe kategorie literackie, takie jak autor, dzieło, książka. Z kolei badania fabułotwórczego potencjału struktur hipertekstowych dowiodły wpływu właściwości medium cyfrowego na wybory gatunkowe i wybory schematów fabularnych w literaturze elektronicznej. Wyróżniono kategorie form cyfrowych (nazwano je platformami komunikacyjnymi), w których sytuacja komunikacyjna zmienia zawartość fabularną. Są to: narracje programowalne i generatywne, narracje hipertekstowe, narracje sieciowe i społecznościowe oraz narracje lokacyjne. Analiza rodzajów fabuł preferowanych przez autorów hipertekstów pokazała, że wybory te są w dużej mierze podyktowane właściwościami samego medium (np. linkowanie sprzyja zderzaniu i oddalaniu segmentów, wymusza powroty i pętle – to z kolei zachęca do wyboru wskazanych kompozycji fabularnych).

Ustalono, iż media cyfrowe uczestniczą również w procesie tekstualizacji doświadczenia osobistego, a nawet ten proces wzmacniają (Kaźmierczak ). Zjawisko to zbadano na przykładzie sposobu istnienia intymności na stronach serwisów społecznościowych, gdzie upublicznione komunikowanie intymności przekształca ją w przedmiot zbiorowego modelowania. Wykorzystując najnowszy stan badań w tym zakresie (prace m.in. U. A. Mejiasa, A. Lamberta, V. Millera, D. Murthiego) oraz ustalenia znane w antropologii, kulturoznawstwie i socjologii (m.in. prace E. Goffmana) opisano przejawy tekstualizacji intymności w internecie. Uzyskane wyniki analiz pozwoliły potwierdzić wcześniej założoną hipotezę mówiącą, że internet jest nie tylko narzędziem komunikacji międzyludzkiej, ale czynnikiem kształtującym życie codzienne. Za sprawą prowadzonych badań w tym zakresie udało się pokazać istotne zmiany kulturowe dotyczące międzyludzkich relacji zapośredniczonych w nowych mediach oraz projektować ewolucję postaw komunikacyjnych w perspektywie społeczno-kulturowej.