Pojęciownik

Komparatystyka medialna to dział komparatystyki zajmujący się porównywaniem, konfrontowaniem przekazów różnomedialnych. K.m. bada wpływ organizacji medialnej tekstu na sposób istnienia tekstu, jego budowę (poetykę), sytuację komunikacyjną: kategorie i relacje nadawczo-odbiorcze (np. autorstwo powieści a autorstwo filmu; czytelnik a widz a użytkownik). Zajmuje się przekładem medialnym - adaptacjami (np. adaptacja teatralna powieści), przekładami kodów, transpozycjami medialnymi tematów, gatunków, struktur (np. narracja literacka a narracja hipertekstowa, w grze wideo; metafora literacka a filmowa), parafrazami i stylizacjami medialnymi. K.m. w ujęciu synchronicznym pozwala badać wpływ technologii przekazu na sposób kształtowania świata tekstu, ale także to, jakimi środkami znakowymi, zabiegami tekstowymi posługuje się dane medium, by wyrazić treści charaktekterystyczne dla innego medium (np. oddanie języka malarstwa, komiksu czy fotografii w filmie lub powieści). Konfrontuje utwory różnomedialne zarówno na poziomie treści, motywu, fabuły, jak i na poziomie struktur, operacji tekstowych, zabiegów formalnych. Z kolei diachroniczna k.m. zajmuje się badaniem wpływu dziejów rozwoju technologii komunikacyjnych na sposób kształtowania przekazów i szerzej - dyskursów społecznych.

Przedmiot i metody badawcze k.m. uwarunkowane są przeobrażeniami cywilizacyjnymi - zwłaszcza przemianami w sferze technologii. Współcześnie owa przemiana wprowadzona jest przez technologie informacyjne, które związane są z jednej strony z postępem informatycznym, z drugiej – z ewolucją w procesie myślenia, percepcji i sposobie pozyskiwania danych, przeżywania rzeczywistości. Efektem tych przemian jest kształtowanie się komparatystyki digitalnej, która chce nie tyle nadążać za wskazaną "cyfrową" zmianą, co raczej ją wyprzedzać, by móc ją modelować. Obiektem inicjującym analizę komparatystyczną mediów może być jedno medium (wówczas k.m. śledzi formy obecności w danym medium innych mediów - tym samym kwestionuje samowystarczalność medium, jego autoreferencyjność), częściej co najmniej dwa. Przedmiotem badań k.m. są wzajemne zależności mediów oraz procesy, którym te media podlegają ( np. w cyfrowym środowisku stanowią je mechanizmy: ikonizacji pisma, upiśmiennienia obrazu czy grafizacji jednego i drugiego). Właściwie skonstruowane porównanie ma precyzyjnie zdefiniowane principium comparationis, prowadzone jest zgodnie z wyznaczoną płaszczyzną i ma ściśle wytyczone cele poznawcze. Wynik porównania może wskazywać na istnienie relacji podobieństwa, różnicy, nawet tożsamości, bardzo rzadko izolacji (dwie ostatnie prezentują sytuacje graniczenie). Szeroka formuła badawcza k.m. pozwala uniknąć determinującej metodologicznie matrycy, która sprowadziłaby np. badane relacje słowno/obrazowe w danym medium do uprzednich założeń estetycznych czy semiotycznych lub z góry ustalonych efektów analitycznych. oprac.Ewa Szczęsna, Agnieszka Smaga